Oι Δ.Ε.Υ.Α. είναι Ν.Π.Ι.Δ. κοινωφελούς χαρακτήρα που λειτουργούν με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας. Ταυτόχρονα σύμφωνα με το Δ.Κ.Κ. οι ΔΕΥΑ είναι δημοτικές επιχειρήσεις ειδικού σκοπού. Οι Δ.Ε.Υ.Α. από το θεσμικό τους πλαίσιο, τον ν. 1069/80 ανέλαβαν τρεις βασικές υποχρεώσεις: (α) Να εξασφαλίσουν πόσιμο νερό επαρκούς ποσότητας και ποιότητας για τους καταναλωτές, (β) να καθαρίσουν το χρησιμοποιημένο νερό προκειμένου να τo απορρίψουν σε κάποιον αποδέκτη και (γ) να διευθετήσουν την απορροή των όμβριων υδάτων με στόχο την αντιπλημμυρική προστασία του αστικού ιστού.
Ιστορικό
Στις αρχές της δεκαετίας του ΄80 ο τομέας ύδρευσης-αποχέτευσης (και ιδιαίτερα ο τομέας αποχέτευσης) στη χώρα μας παρουσίαζε μία εικόνα απογοητευτική, ιδιαίτερα σε σύγκριση με τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Οι υπηρεσίες ύδρευσης-αποχέτευσης παρέχονταν από τους ΟΤΑ α΄ βαθμού, με όλα τα προβλήματα που συνεπάγονταν η κατάσταση αυτή (γραφειοκρατία, έλλειψη ευελιξίας, έλλειψη προσωπικού, έλλειψη πόρων κ.α.). Η καθυστέρηση που παρουσίαζε ο τομέας επέβαλε τη λήψη αποτελεσματικών μέτρων για τη βελτίωσή του. Έτσι ψηφίστηκε ο Ν. 1069/80 («Περί κινήτρων δια την ίδρυσιν Επιχειρήσεων Υδρεύσεως και Αποχετεύσεως») με τον οποίο ιδρύθηκαν οι Δημοτικές Επιχειρήσεις Ύδρευσης-Αποχέτευσης (Δ.Ε.Υ.Α.). Στόχος του νόμου ήταν η παροχή οικονομικών κινήτρων για την ίδρυση από τους Δήμους (πλην της Αθήνας, της Θεσσαλονίκης και του Βόλου) επιχειρήσεων ύδρευσης-αποχέτευσης με αυτοτέλεια και ευελιξία για την εκτέλεση των αναγκαίων υποδομών στον τομέα ύδρευσης-αποχέτευσης και επεξεργασίας αστικών υγρών αποβλήτων. Η ίδρυση Δ.Ε.Υ.Α. είναι υποχρεωτική για τους Δήμους με πληθυσμό μεγαλύτερο από τους 10.000 κατοίκους, όπως έμμεσα προκύπτει από το άρθρο 13 παρ. 2 του Ν. 1069/80.
Σήμερα 38 χρόνια από την ψήφιση του Ν. 1069/80:
- Λειτουργούν ή έχουν συσταθεί 130 Δ.Ε.Υ.Α και εξυπηρετούν 5.222.077 κατοίκους σε 3.796 Τ.Κ..
- Προσφέρουν εργασία σε 4.500 περίπου εργαζόμενους
- Λειτουργούν πάνω από 170 ΕΕΛ εξυπηρετώντας άνω των 4.800.000 κατοίκων
- Ελέγχουν και συντηρούν πάνω από 67.500.000 μέτρα δίκτυο ύδρευσης και 27.700.000 μέτρα δίκτυο αποχέτευσης
- Διαθέτουν δεξαμενές άνω των 1.420.000 Μ3 και λειτουργούν πάνω από 5.200 γεωτρήσεις με ωριαία παραγωγή να ξεπερνά τα 121.700 μ3//ώρα
- Oι επενδύσεις των Δ.Ε.Υ.Α. έχουν ξεπεράσει τα 12 δις €
- Ενισχύουν τις τοπικές κοινωνίες με πάνω από 600 εκ. € ετησίως και συνεισφέρουν στο κράτος πρόνοιας με ποσά πάνω από 170 εκ € ετησίως.
- Συνεργάζονται με πάνω από 1.300 τοπικές επιχειρήσεις και συνεισφέρουν στην απασχόληση 210.000 θέσεις εργασίας
- Παρουσιάζουν θετικά αποτελέσματα στοιχείο που δείχνει το δυναμισμό των επιχειρήσεων
- Έχουν μειώσει τις απώλειες των δικτύων σε 25,78% ήδη από το έτος 2012 από πάνω από 40% που ήταν πριν μια δεκαπενταετία.
- Τιμολογούν το νερό σε χαμηλότερη τιμή από όλες τις χώρες της Ε.Ε εφαρμόζοντας την Οδηγία 2000/60/ΕΚ
- Εφαρμόζουν ειδικά κοινωνικά τιμολόγια που βοηθούν άνω του 5% του συνόλου των δημοτών που εξυπηρετούν
Η λειτουργία των ΔΕΥΑ
Η ίδρυση και η λειτουργία των Δ.Ε.Υ.Α. είναι ο κυριότερος λόγος που ολοκληρώθηκαν πολλά έργα ύδρευσης – αποχέτευσης και επεξεργασίας υγρών αποβλήτων στη χώρα μας και λειτουργούν με τρόπο ικανοποιητικό, ισοδύναμο με αυτό στις υπόλοιπες χώρες της ΕΕ.
Η λειτουργία των Δ.Ε.Υ.Α. όλα αυτά τα έτη, σίγουρα αναδεικνύει τα πλεονεκτήματα τους που είναι:
- Ο μεγάλος βαθμός εξειδίκευσης που διαθέτουν στην παραγωγή μεγάλων έργων υποδομής και η συγκέντρωση τεχνογνωσίας που αφορά τόσο στην κατασκευή έργων όσο και στη λειτουργία των Δ.Ε.Υ.Α. και την παροχή των υπηρεσιών στους δημότες
- Η ευελιξία που διακρίνει τις Δ.Ε.Υ.Α. σε σχέση με τους ΟΤΑ και η λειτουργία της με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια διαφυλάσσοντας πάντα τον κοινωφελή τους χαρακτήρα.
- Η υψηλή ικανότητά τους στην παραγωγή έργων κοινωνικής ωφέλειας όπως είναι τα έργα ύδρευσης – αποχέτευσης και επεξεργασίας αστικών αποβλήτων. Χάρη στις Δ.Ε.Υ.Α, κυρίως απορροφήθηκαν σημαντικά κονδύλια των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης και τηρήθηκαν σε μεγάλο βαθμό οι οδηγίες και οι κανονισμοί της ΕΕ που αφορούν στον τομέα ύδρευσης – αποχέτευσης . Χωρίς τις Δ.Ε.Υ.Α. η χώρα μας θα είχε οδηγηθεί πολύ περισσότερες φορές ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου, όπως έγινε σε άλλες περιπτώσεις για παράβαση κανόνων του περιβαλλοντικού δικαίου. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι Δήμοι με πληθυσμό μεγαλύτερο των 10.000 κατοίκων θα πρέπει υποχρεωτικά να ιδρύσουν Δ.Ε.Υ.Α. διότι τα έργα τους δεν χρηματοδοτούνται από το ΠΔΕ.
- Η δυνατότητα να εισέλθουν σε νέα αντικείμενα περιβαλλοντικής διάστασης που συμβάλλουν στην ανάπτυξη των τοπικών κοινωνιών (άρδευση, εμφιάλωση νερού κ.α.).
Βασικό νομοθετικό πλαίσιο
Το πλήρες νομοθετικό πλαίσιο που διέπει τις ΔΕΥΑ δίνεται στη σχετική ιστοσελίδα της ΕΔΕΥΑ.
Τα βασικά νομοθετήματα περιλαμβάνουν:
- Ν. 1069/1980 (ΦΕΚ Α-191) – Περί κινήτρων δια την ίδρυσιν Επιχειρήσεων Υδρεύσεως και Αποχετεύσεως (με τις έως σήμερα διαμορφώσεις του)
- Ν. 4483/2017 – Ρυθμίσεις για τον εκσυγχρονισμό του θεσμικού πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των Δημοτικών Επιχειρήσεων Ύδρευσης Αποχέτευσης (Δ.Ε.Υ.Α.) – Ρυθμίσεις σχετικές με την οργάνωση, τη λειτουργία, τα οικονομικά και το προσωπικό των Ο.Τ.Α.
- N. 4412/2016 – Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών
- Ν. 4071/2012 – Ρυθμίσεις για την τοπική ανάπτυξη, την αυτοδιοίκηση και την αποκεντρωμένη διοίκηση – Ενσωμάτωση της Οδηγίας 2009/50/ΕΚ
- KYA 145116/2011 – Καθορισμός μέτρων, όρων και διαδικασιών για την επαναχρησιμοποίηση επεξεργασμένων υγρών αποβλήτων και άλλες διατάξεις
- Ν. 3852/2010 – Καλλικράτης
- ΚΥΑ 43504/2005 – Άδειες χρήσης υδάτων
- Ν. 3199/2003 – Προστασία και διαχείριση των υδάτων